Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες, ο ιδρυτής του WikiLeaks και Γενικός Διευθυντής των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (Reporters Without Borders) καλεί τα ευρωπαϊκά κράτη να χορηγήσουν άσυλο, στον καταγγέλλοντα που εξέθεσε τις υποκλοπές της NSA, για χάρη της ελευθερίας του Τύπου και της πληροφόρησης. Julian Assange | Christophe Deloire
Στις 12 Οκτωβρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Ένωση κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης για τη συμβολή της “στην προώθηση της ειρήνης και της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη”. Η ΕΕ πρέπει να δείξει ότι είναι άξια αυτής της τιμής και να δείξει τη βούλησή της για την υπεράσπιση της ελευθερίας της πληροφόρησης, ανεξάρτητα από το φόβο της πολιτικής πίεσης, από τον λεγόμενο και ως τον στενότερο σύμμαχό της, τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Τώρα που ο Έντουαρντ Snowden, ο νεαρός Αμερικανός που αποκάλυψε το παγκόσμιο σύστημα παρακολούθησης γνωστό ως Prism, έχει υποβάλει αίτηση για άσυλο σε 20 χώρες, τα κράτη-μέλη της ΕΕ θα πρέπει να εκφράσουν ένα ευπρόσδεκτο καλωσόρισμα, υπό οποιονδήποτε νομικό ή άλλο τρόπο, αρμόζει ή και φαίνεται να είναι ο πιο κατάλληλος.
Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να είναι παγκόσμιος ηγέτης στην διατήρηση του ιδανικού της ελευθερίας της έκφρασης, η ίδια η αμερικανική στάση απέναντι στους πληροφοριοδότες αμαυρώνει την Πρώτη Τροποποίηση του Συντάγματος των ΗΠΑ.
Το 2004, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την ελευθερία της έκφρασης (UN special rapporteur for freedom of expression), καθώς και οι ομόλογοί του στον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (Organisation of American States) και στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (Organisation for Security and Co-operation in Europe), εξέδωσαν κοινή έκκληση προς όλες τις κυβερνήσεις για την προστασία των πληροφοριοδοτών από όλες τις “νομικές, διοικητικές ή και τις σχετικές με την απασχόληση, κυρώσεις, εφόσον ενεργούν ‘καλή τη πίστη’. Ως πληροφοριοδότες ορίστηκαν τα “άτομα που απελευθερώνουν εμπιστευτικές ή απόρρητες πληροφορίες, αν και βρίσκονται κάτω από μια υπαλληλική σχέση ή κάτω από την υποχρέωση με δέσμευση, εχεμύθειας και απορρήτου”.
Σχετικά πρόσφατα, η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (Parliamentary Assembly of the Council of Europe) αποφάσισε το 2010 ότι, “ο ορισμός των προστατευόμενων δημοσιοποιήσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις καλόπιστες προειδοποιήσεις κατά των διαφόρων τύπων, από παράνομες πράξεις”. Το ψήφισμα της συνέλευσης 1729 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι νομοθεσίες των κρατών μελών “θα πρέπει να καλύπτουν τόσο τις δημόσιες όσο και του ιδιωτικού τομέα αποκαλύψεις των πληροφοριοδοτών, συμπεριλαμβανομένων και των αποκαλύψεων από μέλη των ενόπλων δυνάμεων και των ειδικών υπηρεσιών”.
Προδότης ή πληροφοριοδότης;
Κάποιοι καλούν για την έναρξη ενός ανθρωποκυνηγητού για τον Snowden, με την αιτιολογία ότι αυτός είναι ένας προδότης, και άλλοι προσπαθούν να καλύψουν τα ζητήματα που ανέκυψαν από τις νομικίστικες πολύπλοκες συνέπειες. Αλλά ποιος σοβαρός άνθρωπος μπορεί να αρνηθεί ότι, ο Edward Snowden είναι ένας πληροφοριοδότης;
Οι αποκαλύψεις του ειδικού πάνω σε θέματα του ψηφιακού είδους των επικοινωνιών, έδωσαν τη δυνατότητα στο διεθνή Τύπο, συμπεριλαμβανομένων και των The Washington Post, The Guardian και του Der Spiegel, για να φέρουν στο φως ένα σύστημα παρακολούθησης που παρακολουθεί δεκάδες εκατομμύρια πολίτες, και Ευρωπαίους μεταξύ των άλλων.
Ως στόχοι ενός συστήματος που απειλεί την κυριαρχία τους, καθώς και τις αρχές τους, οι χώρες της ΕΕ οφείλουν στον Snowden ένα χρέος ευγνωμοσύνης για τις αποκαλύψεις του, οι οποίες ήταν σαφώς προς το δημόσιο συμφέρον.
Αυτός ο νεαρός άνδρας θα παραμένει εγκαταλελειμμένος στη ζώνη διέλευσης/μετεπιβίβασης του αεροδρομίου της Μόσχας, μόνο εάν οι ευρωπαϊκές χώρες εγκαταλείψουν τις ίδιες τους τις αρχές καθώς και ένα πολύ σημαντικό μέρος της raison d’etre (του λόγου ύπαρξης) της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι εκφράσεις διπλωματικής οργής θα είναι απλά άδειες χειρονομίες και κενές απειλές, εάν το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για τις αποκαλύψεις μείνει απομονωμένο και εγκαταλελειμμένο.
Πέρα από την ανάγκη παροχής νομικής ασπίδας και προστασίας για τους καταγγέλλοντες, η προστασία της ιδιωτικής ζωής είναι ένα θέμα σαφώς προς το δημόσιο συμφέρον, ιδίως στον τομέα της ελευθερίας της πληροφόρησης. Ο Frank La Rue, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για την ελευθερία της έκφρασης, σημειώνει σε μια έκθεση τον περασμένο Ιούνιο ότι, “οι αυθαίρετες και παράνομες παραβιάσεις του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή … απειλούν την προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης”.
Η εμπιστευτικότητα των γραπτών και προφορικών ανταλλαγών είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της άσκησης της ελευθερίας της πληροφόρησης. Αλλά τι γίνεται όταν βρίσκονται σε κίνδυνο οι πηγές των δημοσιογράφων, όπως συνέβη στην περίπτωση του Associated Press; Τι γίνεται όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες, καταχρώνται τον νόμο περί Κατασκοπείας (Espionage Act), έναν νόμο του 1917, που έχει χρησιμοποιηθεί συνολικά εννέα φορές κατά των πληροφοριοδοτών, με τις έξι από αυτές τις περιπτώσεις να έχουν γίνει κατά την περίοδο της διακυβέρνησης από την κυβέρνηση του Ομπάμα; Τι γίνεται όταν η κυβέρνηση προσπαθεί να φιμώσει το WikiLeaks, επιβάλλοντας ένα οικονομικό εμπάργκο για αυτή την οργάνωση και υποβάλλοντας τους συνεργάτες και τους φίλους του Julian Assange σε καταχρηστικές έρευνες όταν εισέρχονται στις Ηνωμένες Πολιτείες, όταν ο ιδρυτής της ιστοσελίδας και οι συνάδελφοί του απειλούνται με δίωξη από τις ΗΠΑ; Τότε απειλείται κάτι περισσότερο από την αμερικανική δημοκρατία.
Πράγματι, το ίδιο το μοντέλο της δημοκρατίας για το οποίο οι κληρονόμοι του Τόμας Τζέφερσον και του Benjamin Franklin είναι υπεύθυνοι για την διατήρηση του, έχει πέσει θύμα καταστρατήγησης πάνω στην ίδια του την ουσία.
Μόνο εύγλωττα λόγια;
Με ποιο δικαίωμα οι Ηνωμένες Πολιτείες απαλλάσσονται από τις αρχές που οι ίδιες απαιτούν να εφαρμόζονται αλλού;
Τον Ιανουάριο του 2010, η υπουργός Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον έδωσε μια ιστορική ομιλία στην οποία όριζε την ελευθερία της έκφρασης ως τον ακρογωνιαίο λίθο της αμερικανικής διπλωματίας. Επανέλαβε αυτή τη θέση ξανό πάλι και τον Φεβρουάριο του 2011, σε μια άλλη ομιλία της, στην οποία είπε ότι “πάνω στο φάσμα της ελευθερίας στο διαδίκτυο, εμείς έχουμε θέσει εαυτούς από την πλευρά της διαφάνειας”.
Εύγλωττα λόγια, μόνο. Μπορεί να έχουν φέρει την ενθάρρυνση των αντιφρονούντων στην Τεχεράνη, στο Πεκίνο, στην Αβάνα, στην Ασμάρα, στο Ασγκαμπάτ, στην Μόσχα και σε τόσες άλλες πρωτεύουσες. Αλλά είναι και άκρως απογοητευτικό να διαπιστώνει κανείς ότι, οι ουρανοξύστες της αμερικανικής επιτήρησης έχουν φθάσει σε ένα τέτοιο μέγεθος που ταιριάζει με το τεχνολογικό Σινικό Τείχος της Κίνας.
Το μήνυμα δημοκρατίας και της υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Λευκού Οίκου και του State Department, έχει χάσει σημαντικό μέρος της αξιοπιστίας του. Ένα ακόμα σημάδι που δείχνει την πολλαπλασιαζόμενη ανησυχία είναι και αυτό – η Amazon αναφερθεί έχουν αυξηθεί κατά 6.000 τοις εκατό οι πωλήσεις του κλασικού βιβλίου του Τζορτζ Όργουελ, του βιβλίου “1984”.
Τώρα, με τον Big Brother να μας παρακολουθεί από κάποιο προάστιο της Ουάσιγκτον, τα βασικά θεσμικά όργανα της αμερικανικής δημοκρατίας πρέπει να παίξουν το ρόλο που τους αναλογεί, έναν ρόλο αντιστάθμισης της εκτελεστικής εξουσίας και των καταχρήσεών της. Το σύστημα των ελέγχων και των ισορροπιών είναι κάτι περισσότερο από ένα απλό σύνθημα για μανιώδεις αναγνώστες του Tocqueville και Μοντεσκιέ.
Οι Αμερικανοί ηγέτες θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν την κραυγαλέα αντίφαση ανάμεσα στις μεγαλόστομες ωδές τους για την ελευθερία και την πραγματικότητα των επίσημων ενεργειών τους, πρέπει να αντιληφθούν και να δουν τις βλαπτικές συνέπειες που έχουν αυτές για την εικόνα της χώρας τους.
Τα Μέλη του Κογκρέσου θα πρέπει να είναι σε θέση να συγκρατήσουν την πλημμύρα των διατάξεων για την ασφάλεια, του νόμου Patriot, αναγνωρίζοντας τα νόμιμα δικαιώματα των ανδρών και των γυναικών που κρούουν τον κώδωνα κινδύνου. Ο νόμος Whistleblower Protection Act πρέπει να τροποποιηθεί για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία των πληροφοριοδοτών, οι οποίοι ενεργούν προς το δημόσιο συμφέρον -ένα συμφέρον εντελώς ξεχωριστό από τις άμεσες εθνικές ανησυχίες, έτσι όπως οι υπηρεσίες πληροφοριών τις ερμηνεύουν.
Μια άποψη από την Πολωνία:
Βάλτε τέλος στο ανθρωποκυνηγητό για τον Snowden.
“Η Ευρώπη δεν θα πρέπει να μείνει αδιάφορη για την τύχη του Snowden”, γράφει η Gazeta Wyborcza, τονίζοντας ότι οι Ευρωπαίοι δεν θα πρέπει να επιτρέψουν στον αμερικανό πληροφοριοδότη να φυλακιστεί ισόβια στις ΗΠΑ, μόνο και μόνο για την γνωστοποίηση δραστηριοτήτων που θεωρούνται παράνομες. Σύμφωνα με την “Ημερησία της Βαρσοβίας”, το πρόβλημα θα πρέπει να επιλυθεί μέσω ενός “σιωπηρού συμβιβασμού” που θα γίνει μεταξύ των Ευρωπαίων και των Αμερικανών –
Θα μπορούσαν να βρουν ένα “νησί της Αγίας Ελένης” για αυτόν, όπου [ο Snowden] θα μπορούσε να ζήσει ειρηνικά. Εν τω μεταξύ, η Αμερική, η οποία ενδιαφέρθηκε όλο και λιγότερο για την Ευρώπη, τα τελευταία δύο χρόνια, θα πρέπει να αρχίσει την ανοικοδόμηση των αμαυρωμένων σχέσεων της με την γηραιά ήπειρο. Πρέπει να θυμόμαστε ότι είμαστε καταδικασμένοι να ζούμε ο ένας μαζί με τον άλλον. Αμερική και Ευρώπη έχουν κοινά προβλήματα με τους τρομοκράτες και οι Κινέζοι άρχισαν να βγαίνουν όλο και περισσότερο έξω από την χώρα τους και να ρίχνουν το βάρος τους τριγύρω. Θα ήταν μια πραγματική καταστροφή, αν το ξεχάσουμε, μόνο και μόνο για την υπόθεση του Snowden.
